MAATSCHAPPIJ & IDEOLOGIE

Muziek is belangrijk voor het algemeen welzijn van mens en maatschappij. Daarom is muzikale opvoeding vervat in de eindtermen. 

• Eindtermen secundair onderwijs eerste graad: cultureel bewustzijn en culturele expressie^[1]:
   
  • Uitingen van kunst en cultuur waarnemen en conceptualiseren. (transversaal)
  • Uitingen van kunst en cultuur duiden in relatie tot de maatschappelijke, historische en geografische context waarin ze zich manifesteren. (transversaal)
  • Uitingen van kunst en cultuur beleven en de waardering ervoor duiden. (transversaal)
  • Verbeelding gericht inzetten bij het creëren van artistiek werk.

• Leerplannen muzikale opvoeding tweede en derde graad TSO of BSO.^[2]
  
  
  • De leerplannen muzikale opvoeding tweede en derde graad TSO of BSO zijn beroepsvoorbereidend (personenzorg) gericht. Het actief leren omgaan met muziek in een verzorgende, eventueel therapeutische context, is een noodzakelijke beroepscompetentie. We kunnen ons geen kleuterjuf of -meester voorstellen die nooit zingt of muziek maakt met de kleintjes. We kunnen ons geen bejaardenhulp voorstellen die muziek niet kan inzetten in een woonzorgcentrum dat zich richt op een dementerende populatie waar muziek vaak het enige middel is om de mentale activiteit van de bewoners te stimuleren en een glimlach te doen verschijnen. Het niet beheersen van de muzikale competenties zoals die in de leerplannen voorkomen, kan dan ook een rem zijn op latere beroepskansen.
    
    

^[1] Vlaamse Overheid, “Uitgangspunten Eindtermen Cultureel Bewustzijn En Culturele Expressie,” Onderwijsdoelen.be, n.d., https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/4840.

^[2] Vlaamse Overheid, “Onderwijsdoelen En Leerplannen in Het Secundair Onderwijs,” Onderwijs Vlaanderen, n.d., https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onderwijsdoelen-leerplannen-secundair-onderwijs.

Als leraar is het van belang te achterhalen waarom precies jongeren geen muziek willen beluisteren in de klas. Het is voor de leraar essentieel om zich aan volgende criteria te houden: het pedagogisch project, het schoolreglement en de eindtermen. In het geval van muziek, kun je de jongere er vanuit een professionele houding op wijzen wat de consequenties zijn van het al dan niet deelnemen aan muzikale opvoedingslessen. Niet deelnemen zal betekenen dat hij of zij de juiste vaardigheden niet onder de knie zal krijgen, daarmee de eindtermen wellicht ook niet haalt en dat dit consequenties heeft op de algemene resultaten. Als deze dialoog geen impact heeft, kan de dialoog met de ouders gestart worden.

Leraren werken hun leerplannen uit naar jaarplannen in functie van de doelgroep en de schoolorganisatie. Er moet vanzelfsprekend op gelet worden dat op het einde van het jaar of de graad alle leerplandoelstellingen gehaald zijn.

Als de leraar in gesprek gaat met de ouders, moet zij of hij uitleggen wat de wetenschappelijke of andere voordelen zijn van muziek in het leven, bv. het nut van zingen voor baby’s, mensen samenbrengen door middel van zang, muzikale therapie, kortom het algemene ontwikkelingsproces voor kinderen. Jonge kinderen leren sommige dingen ook sneller via muziek en melodieën. 

Het is logisch dat in klas- en schoolverband het beluisteren of bespelen van muziek gebeurt. Uitzonderlijk kan het zijn dat moslimjongeren weigeren om muziek te luisteren of te bespelen. In bepaalde traditionele islamitische stromingen komt het verbod op het beluisteren of bespelen van muziekinstrumenten voort uit het salafisme en literalistische lezingen. Via bepaalde interpretaties en teksten wordt er beweerd dat het haram is (verboden) om muziek te beluisteren en/of te spelen. Echter, onder de islamitische geleerden bestaat er geen consensus over het algemeen verbod op muziek of muziekinstrumenten. Instrumentale muziek, klassieke muziek of pop, rock, jazz … die geen problematische teksten bevatten, zijn echter per definitie volgens de meerderheid in de islam toegestaan of zelfs aanbevolen.

Sommige leerkrachten signaleren dat er tijdens de Ramadan druk is op moslimjongeren om zeer religieus te presteren en bijgevolg geen muzieklessen te volgen. Dit heeft te maken met verschillende factoren waaronder: de wil om sterk religieus te scoren, groepsdruk en wederzijdse bevestiging … maar ook met het Ramadan-gegeven an sich, die de jongeren bepaalde beproevingen oplegt en de jongeren soms letterlijk ‘hangry’ maakt. In islamitische tradities is er echter geen enkel verbod op activiteiten als muzikale lessen tijdens de Ramadan.

• Wat doe je als sommige jongeren niet willen dansen?

Dit is vaak cultureel gebonden. De dansstijl is een reflectie van bepaalde levensstijlen of culturen.  Het is belangrijk dit open te trekken en aan te halen dat sensueel dansen voorkomt in verschillende culturen, bv. salsa, buikdansen. Vaak heeft niet willen dansen ook te maken met niet op die manier willen gezien worden door anderen. Groepsdruk en schaamte spelen hier een belangrijke rol. Het is belangrijk met die gevoeligheid rekening te houden.

We kunnen hier eveneens verwijzen naar volgende handleidingen: TEACHING CONTROVERSIAL ISSUES^[1]  en MANAGING CONTROVERSY^[2].

^[1] David Kerr and Ted Huddleston, “Teaching Controversial Issues. Professional Development Pack for the Effective Teaching of Controversial Issues Developed with the Participation of Cyprus, Ireland, Montenegro, Spain and the United Kingdom and the Support of Albania, Austria, France and Sweden” (Strasbourg: Council of Europe, 2015), https://edoc.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7738-teaching-controversial-issues.html#.

^[2] David Kerr and Ted Huddleston, “Managing Controversy – Developing a Strategy for Handling Controversy and Teaching Controversial Issues in Schools” (Strasbourg: Council of Europe., 2017), https://book.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7247-managing-controversy-developing-a-strategy-for-handling-controversy-and-teaching-controversial-issues-in-schools.html.