SAMEN LEVEN

Belgisch strafwetboek

In België zijn gedwongen huwelijken in het strafwetboek opgenomen. Artikel 146 van de wet van 25 april 2007 stelt: “er is evenmin een huwelijk wanneer het wordt aangegaan zonder vrije toestemming van beide echtgenoten en de toestemming van minstens één van de echtgenoten werd gegeven onder geweld of bedreiging”. De wet van 2 juni 2013 zorgde voor zwaardere bestraffing van gedwongen huwelijken en schijnhuwelijken.[1]

Nationaal actieplan ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld

Sinds 2010 maakt de strijd tegen gedwongen huwelijken deel uit van het nationaal actieplan ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld. België heeft ervoor gekozen om specifieke aandacht te besteden aan preventie. Zo worden er, in de eerste plaats in scholen, sensibiliserings- en vormingsprogramma’s georganiseerd voor jonge meisjes en jongens. Verschillende tools tonen hen wat ze kunnen doen om een gedwongen huwelijk te vermijden of wat ze kunnen doen als ze zich in deze situatie bevinden.[1]

^[1] Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, “Nationaal Actieplan Ter Bestrijding van Alle Vormen van Gendergerelateerd Geweld 2015-2019,” Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, 2015, https://igvm-iefh.belgium.be/nl/publicaties/nationaal_actieplan_ter_bestrijding_van_alle_vormen_van_gendergerelateerd_geweld_2015.

^[2] Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, “Nationaal Actieplan Ter Bestrijding van Alle Vormen van Gendergerelateerd Geweld 2015-2019,” Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, 2015, https://igvm-iefh.belgium.be/nl/publicaties/nationaal_actieplan_ter_bestrijding_van_alle_vormen_van_gendergerelateerd_geweld_2015.

Leraren en onderwijsmedewerkers zijn goed geplaatst om een gedwongen huwelijk te signaleren omdat ze elke dag met jongeren in contact komen.

Wat zijn signalen van een gedwongen huwelijk?

• de jongere herhaaldelijk afwezig is;
• de ouders vragen om een vakantieperiode te verlengen;
• de jongere laattijdig terugkeert na een verblijf in het land van herkomst;
• de jongere bang wordt wanneer de schoolvakantie nadert;
• de jongere op school in de gaten wordt gehouden door broers, zussen, neven of nichten;
• de jongere in de gaten wordt gehouden op weg van en naar school;
• er een verandering is in de manier waarop de jongere zich kleedt;
• de schoolresultaten slechter worden, de betrokkenheid of stiptheid vermindert en bij elke plotse verandering in het gedrag;
• de jongere de school verlaat;
• het aan de jongere verboden wordt om deel te nemen aan buitenschoolse activiteiten;
• de jongere minder of helemaal geen vrijheid heeft na de lessen;
• de jongere het verbod krijgt om na het secundair onderwijs haar of zijn studies voort te zetten;
• plots de verloving van de jongere wordt aangekondigd.

Als een leraar of onderwijsmedewerker vermoedt dat de jongere voor een gedwongen huwelijk staat, kan zij of hij best:

• met de jongere praten over haar of zijn bezorgdheid en de gevaren van een gedwongen huwelijk uitleggen;
• de jongere in contact brengen met het CLB of iemand anders die hulp kan bieden, wanneer zij of hij niet zelf een oplossing kan bieden of als dit niet binnen haar of zijn bevoegdheid ligt;
• advies vragen aan een gespecialiseerde organisatie: zie hiervoor “Gedwongen huwelijk? Handleiding voor Dienstverleners” (vanaf p. 46)^[1].
• contact opnemen met de diensten voor jeugdhulp, in geval van ernstig en dreigend gevaar voor de minderjarige;
• laten vaststellen door het CLB en met het akkoord van de jongere, of zij of hij de dubbele nationaliteit heeft en in het bezit is van identiteitsdocumenten of paspoorten van het gastland en van het land van herkomst.

NOOIT:

• de problematiek behandelen als een familiekwestie en de jongere zonder hulp naar huis sturen;
• vertrouwelijke mededelingen van de jongere en onmiddellijke behoefte aan bescherming negeren;
• informatie over de situatie extern doorgeven zonder uitdrukkelijke toestemming van het vermeende slachtoffer.

Wanneer de jongere niet meer naar de lessen komt:

• Praat hierover met vriendinnen of vrienden van de jongere.
• Probeer zoveel mogelijk nuttige gegevens over de situatie van de jongere te bekomen.
• Probeer in samenwerking met het CLB en mits je het akkoord krijgt van de jongere in kwestie om een historiek van gedwongen huwelijken binnen de familie op te stellen met specifieke aandacht voor broers en zussen.
• Volg de afwezigheden nauwgezet op, zoals voorzien in het schoolbeleid (contactname met ouders, gesprek met ouders of leerling, contact met het CLB, …).

OPLETTEN MET:

• het uitschrijven van de jongere. Hou rekening met de situatie waarin de jongere zich bevindt en schakel indien nodig het CLB in. Die kan vervolgens verdere hulpverlening inroepen.

De handleiding voor dienstverleners in geval van gedwongen huwelijk^[2] biedt nog meer informatie over hoe om te gaan met gedwongen huwelijken.

^[1] Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, GEDWONGEN HUWELIJK? HANDLEIDING VOOR DIENSTVERLENERS (Brussel: Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, 2015), https://igvm-iefh.belgium.be/sites/default/files/downloads/84%20-%20Gedwongen%20huwelijk.%20Handleiding%20voor%20dienstverleners.pdf.

^[2] Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, GEDWONGEN HUWELIJK? HANDLEIDING VOOR DIENSTVERLENERS

Bij gedwongen huwelijken gaat het ook niet over één bepaalde bevolkingsgroep. Gedwongen huwelijken kunnen in verschillende groepen van buitenlandse herkomst voorkomen. In de meeste gevallen gaat het om jonge meisjes en vrouwen tussen 16 en 25 jaar. Er bestaat geen typisch profiel van slachtoffers van een gedwongen huwelijk. Sommige onderzoekers benadrukken dat het absoluut noodzakelijk is om de stereotypen over slachtoffers van gedwongen huwelijken te ontkrachten. Zo gaat het bij dit soort huwelijken niet alleen om meisjes – ook heel wat jongens worden gedwongen tot een huwelijk zonder dat ze daarin hebben toegestemd.

Het gaat hier om eer, over oude tradities, impliciete en expliciete afspraken tussen families, de drang om het voortbestaan van de familie, de clanmentaliteit. Er is geen religieus element.