SAMEN LEVEN
Hoe omgaan met controversiële thema’s in de klas?
Het is belangrijk om een onderscheid te maken tussen controverse en polarisatie. Bij polarisatie gaat het over twee kampen die tegenover elkaar worden geplaatst en door de tegenstelling elkaar voeden. Bij controverses gaat het over bepaalde thema’s die voor bepaalde groepen in de samenleving moeilijk bespreekbaar zijn. Beiden vragen een andere aanpak. Maarten Van Alstein[1] geeft aan waarom.
- Ten eerste is een felle en emotionele discussie niet altijd een probleem. Het democratisch samenleven kan gebaat zijn bij een confrontatie tussen visies. Als het om polarisatie gaat, dreigt het open klasklimaat schadelijke gevolgen te ondervinden: groepen jongeren beginnen elkaar wederzijds te verwerpen.
- Een tweede reden waarom het belangrijk is een felle discussie niet met polarisatie te verwarren, is dat beide situaties een andere pedagogische aanpak vergen. In geval van polarisatie kunnen leraren proberen de monoloog van een pusher te ontwijken door zich tot de jongeren in het midden te richten, een mildere toon te hanteren en het gespreksonderwerp breed open te trekken en te veranderen. Maar het kan ook gaan om pubers die de klas eens willen testen, of naar manieren zoeken om hun (nog onvoldragen) meningen en opvattingen te ventileren. In dat geval kunnen andere pedagogische strategieën effectiever zijn, bv. door bij de jongere die de hevige uitspraak doet door te vragen naar het hoe en waarom van zijn opvattingen, en ook door de andere jongeren op die heftige uitspraak te laten reageren. De uitspraken worden dan niet ontweken, maar teruggegeven aan de jongeren om zo verder door te denken.
In elk geval is er geen reden om te wachten tot de bom barst om over maatschappelijke en controversiële onderwerpen te praten met de jongeren. Het verdient aanbeveling het gesprek over die thema’s juist aan te gaan voordat het woelig wordt. Door jongeren te laten werken rond deze moeilijke thema’s leren ze niet alleen met elkaar praten, argumenten geven en elkaars visies onderzoeken, ze leren ook luisteren én het belang van meerstemmigheid erkennen. Dat heeft een waarde op zich. Een open klasklimaat wordt gestimuleerd, jongeren leren constructief omgaan met verschillen en tegenstellingen. Actief werken rond controversiële thema’s kan ook preventief werken.
[1] Maarten Van Alstein, Omgaan Met Controverse En Polarisatie in de Klas (Kalmthout: Pelckmans Pro, 2018), 134.
Het behoort tot de vakdidactiek van Actief burgerschap om jongeren te leren hoe ze met conflicten en tegenstellingen kunnen omgaan. Zo kunnen we hopen dat maatschappelijke breuklijnen en polarisatie zich minder acuut zullen doorzetten in de klas en op school. Van de leraar verwachten we dat zij of hij inzicht heeft in een aantal perspectieven om controversiële onderwerpen bespreekbaar te maken en technieken kent om gesprekken over deze onderwerpen kwaliteitsvol te begeleiden. Ook wordt verwacht dat zij of hij inzicht heeft in diverse perspectieven om controversiële onderwerpen bespreekbaar te maken.
Bij de modernisering van het secundair onderwijs is Actief burgerschap één van de 16 sleutelcompetenties. Er werden heel wat eindtermen[1] aan gekoppeld die in het curriculum dienen aan bod te komen. Binnen het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap behoort Actief burgerschap tot de corebusiness van hun pedagogisch project [2]. Het GO! ontwikkelde ook een leerlijn Burgerschap.
Ook de andere onderwijsnetten zien Actief burgerschap als een manier om om te gaan met controverses in de klas.
[1] https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/4825
[2] GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, “GO! Pro - Leerlijn Actief Burgerschap,” Pro.g-o.be (GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 2015), https://pro.g-o.be/pedagogische-begeleiding-leerplannen-nascholing/aan-de-slag-met-actief-burgerschap/in-het-secundair-onderwijs/toolkit-leerlijn-actief-burgerschap-llab.
Actief burgerschap is het geschikte ‘platform’ om te leren omgaan met controversiële onderwerpen. Binnen de competentie ‘waardenvorming’ leren de jongeren omgaan met conflicten en spanningen. De leerlijn[1] reikt daarvoor de kennisinhouden, vaardigheden en attitudes aan. De leerlijn biedt verschillende didactische werkvormen aan voor een goede omgang met conflicten en spanningen.
Didactische werkvormen voor omgang met controverse en polarisatie[2]
[elementor-template id="4228"]
[1] GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, “GO! Pro - Leerlijn Actief Burgerschap”
[2] GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, “GO! Pro - Leerlijn Actief Burgerschap”
[1] GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, “GO! Pro - Leerlijn Actief Burgerschap”
[2] GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, “GO! Pro - Leerlijn Actief Burgerschap”
De diversiteitsexperts verwijzen naar de verschillende casussen besproken in deze handleiding.
Onder impuls van de Europese Commissie werden twee handleidingen ontwikkeld: Teaching Controversial Issues[1] en Managing Controversy[2]. Beide handleidingen werden in meerdere Europese talen vertaald en:
- Ondersteunen scholen om een beleidsmatig kader te ontwikkelen om met controversiële thema’s om te gaan.
- Ondersteunen leerkrachten om via universele tools controversiële thema’s bespreekbaar te maken tijdens hun lessen.
Deze handleidingen reiken universele kaders aan die zeer bruikbaar zijn om controversiële thema’s te bespreken: TEACHING CONTROVERSIAL ISSUES en MANAGING CONTROVERSY
Ook het schema van multiperspectiviteit van Patist en Wansink[3], besproken op de RAN-meeting COVID-19 narratives that polarise[4] van 10 december van is zeer bruikbaar.
We verwijzen eveneens naar de RAN-paper Dealing with fake news, conspiracy theories and propaganda in the classroom69F[5] van november 2017.
[1] David Kerr and Ted Huddleston, “Teaching Controversial Issues. Professional Development Pack for the Effective Teaching of Controversial Issues Developed with the Participation of Cyprus, Ireland, Montenegro, Spain and the United Kingdom and the Support of Albania, Austria, France and Sweden” (Strasbourg: Council of Europe, 2015), https://edoc.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7738-teaching-controversial-issues.html#.
[2] David Kerr and Ted Huddleston, “Managing Controversy - Developing a Strategy for Handling Controversy and Teaching Controversial Issues in Schools” (Strasbourg: Council of Europe., 2017), https://book.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7247-managing-controversy-developing-a-strategy-for-handling-controversy-and-teaching-controversial-issues-in-schools.html.
[3] Jaap Patist and Bjorn Wansink, “Lesgeven over Gevoelige Onderwerpen: Het Aangaan van Een Moeilijk Gesprek in de Klas,” Kleio 4 (2017): 44–47.
[4] RAN: Radicalisation Awareness Network, “COVID-19 Narratives That Polarise” (RAN: Radicalisation Awareness Network, December 2020), https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/networks/radicalisation_awareness_network/about-ran/ran-c-and-n/docs/ran_paper_covid-19_stories_that_polarise_20201112_en.pdf.
[5] Steven Lenos and Jordy Krasenberg, “Dealing with Fake News, Conspiracy Theories and Propaganda in the Classroom” (RAN - Centre of Excellence, November 2017), https://ec.europa.eu/home-affairs/sites/homeaffairs/files/what-we-do/networks/radicalisation_awareness_network/about-ran/ran-edu/docs/ran_edu_dealing_fake_news_conspiracy_theories_propaganda_classroom_29-30_11_2017_.pdf.
THE E-LEARNING TOOL
This project is co-funded by the Internal Security Fund of the European Union – GA N° 871038