GENDER & IDENTITEIT

• De gevalideerde doelenkaders in het secundair onderwijs/deeltijds kunstonderwijs^[1]:
   
  • Deze zijn opgebouwd vanuit vier culturele basisvaardigheden. De meest voor de hand liggende manier om kunstwerken als een kennisbron te zien, is ze als een vorm van getuigenis te beschouwen. In de kennisleer is het bekend dat een aanzienlijke portie van onze kennis afkomstig is van waarnemingen, wat andere mensen ons vertellen of wat we gezien hebben. Ook ten opzichte van lichamelijkheid, al dan niet naakt, is dit van toepassing. Kunstenaars hebben meestal niet de intentie om ons met onjuiste feitelijke informatie op te zadelen. Persfoto’s, portretten, schilderijen van historische gebeurtenissen, historische romans, documentaires … verwijzen expliciet naar de echte wereld. Zelfs fictionele werken maken vaak impliciete of expliciete claims over de werkelijkheid buiten de wereld van de fictie. Ook het collectief geheugen vormt een onderdeel van onze cultuur.

• Eindtermen secundair onderwijs eerste graad: Cultureel bewustzijn en culturele expressie^[2]
  
  
  • Uitingen van kunst en cultuur waarnemen en conceptualiseren. (transversaal)
  • Uitingen van kunst en cultuur duiden in relatie tot de maatschappelijke, historische en geografische context waarin ze zich manifesteren. (transversaal)
  • Uitingen van kunst en cultuur beleven en de waardering ervoor duiden. (transversaal)
  • Verbeelding gericht inzetten bij het creëren van artistiek werk.
    
    

^[1] Vlaamse Overheid, “Onderwijsdoelen En Leerplannen in Het Secundair Onderwijs,” Onderwijs Vlaanderen, n.d., https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/onderwijsdoelen-leerplannen-secundair-onderwijs.

^[2] Vlaamse Overheid, “Uitgangspunten Eindtermen Cultureel Bewustzijn En Culturele Expressie,” Onderwijsdoelen.be, n.d., https://onderwijsdoelen.be/uitgangspunten/4840.

Omgaan met naakt (bv. op tentoonstelling) in het basisonderwijs is een aandachtspunt voor vele jonge kinderen. Niet zozeer het naakt, maar eerder het thema, de handelingen in kunstwerken dienen door de leerkracht bij de voorbereiding meegenomen te worden, rekening houdend met de leeftijd van de kinderen.

In het secundair onderwijs komt het soms voor dat de leerlingen tijdens de les plastische opvoeding, artistieke opvoeding of kunstgeschiedenis niet durven kijken naar naaktafbeeldingen. Het is belangrijk een empathisch gesprek met hen te voeren, doch ook het cultuurhistorisch element hiervan te duiden en de focus te verleggen naar leerplandoelen, weliswaar in respect voor hun overtuiging.

Hoewel het in onze samenleving aanvaard is om naar halfnaakte of naakte lichamen te kijken, al dan niet op een kunstzinnige manier, moeten we er ons van bewust zijn dat dit in bepaalde culturen onbestaande is. Net doordat deze culturen hier te weinig mee in aanraking komen, blijft dit voor hen een vreemd en aanstootgevend gegeven.

Soms voelen de jongeren ook de drang om een rol te spelen in de klas en hun waarden te verdedigen in het bijzijn van hun klasgenoten. De kans bestaat echter dat ze in hun privésfeer een andere kijk hebben op naakt.

Het is belangrijk om tijdens het gesprek in dialoog te treden met de jongeren en empathisch te luisteren en zo tot de kern van hun weerstand te komen. De focus dient dan verlegd te worden naar de evolutie en de plaats van naakt in de westerse samenleving die niet noodzakelijk erotisch is, en in extensie pornografisch. Het toepassen van de juiste gesprekstechnieken is hierbij belangrijk.

We verwijzen ook naar volgende twee manuals: TEACHING CONTROVERSIAL ISSUES^[1] en MANAGING CONTROVERSY^[2].

Binnen de eerste graad kan dit ook behandeld worden in een vakoverschrijdend project.

Tijdens de lessen in de basisopties kan er een project uitgewerkt worden waar de voortplanting gekoppeld wordt aan eindtermen kunst en cultuur. Hierbij kan de naaktheid in kunstwerken vanuit verschillende invalshoeken bekeken worden. Dit om aan te tonen dat de boodschap van naakt sterk kan verschillen (erotiserend, godinnen, vruchtbaarheid …). Zo leren de leerlingen om naakt niet enkel te linken aan porno of erotiserende zaken.

^[1] David Kerr and Ted Huddleston, “Teaching Controversial Issues. Professional Development Pack for the Effective Teaching of Controversial Issues Developed with the Participation of Cyprus, Ireland, Montenegro, Spain and the United Kingdom and the Support of Albania, Austria, France and Sweden” (Strasbourg: Council of Europe, 2015), https://edoc.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7738-teaching-controversial-issues.html#.

^[2] David Kerr and Ted Huddleston, “Managing Controversy – Developing a Strategy for Handling Controversy and Teaching Controversial Issues in Schools” (Strasbourg: Council of Europe., 2017), https://book.coe.int/en/human-rights-democratic-citizenship-and-interculturalism/7247-managing-controversy-developing-a-strategy-for-handling-controversy-and-teaching-controversial-issues-in-schools.html.