SAMEnLEVEN
Controversiële kwestie: Vrijheid van meningsuiting
Het doel van dit tweede deel is om, nadat een bepaalde extremistische situatie vastgesteld wordt, leerkrachten te helpen bij de omgang met die situatie. Hieronder worden een aantal scenario’s of situaties van extremisme geschetst, gevolgd door mogelijke obstakels en aanbevelingen. Deze scenario’s en de bijbehorende adviezen zijn gebaseerd op de ervaringen en aanbevelingen van de leerkrachten, beleidsmakers, onderwijsdeskundigen, journalisten en mentoren, die wij voor dit handboek geïnterviewd hebben.
Onderzoek wijst uit dat veel allochtone kinderen in Nederland komen uit gezinnen met een laag opleidingsniveau, waar men niet in staat is of Nederlands of Engels te spreken. Als gevolg hiervan zijn deze ouders vatbaar voor religieuze predikers uit hun gemeenschap, die oproepen om in het geweer te komen tegen de grondwettelijke en democratische normen en waarden van Nederland. Ongeveer 80% van mensen met een migratieachtergrond, vindt dat hun religieuze waarden superieur zijn of de grondwettelijke en democratische waarden van Nederland zelfs overstijgen [1]
Veel kinderen met een migratieachtergrond bezoeken, naast een reguliere Nederlandse school, in hun vrije tijd ook religieuze scholen of centra. In veel gevallen worden hier lokale Westerse (democratische) waarden zoals vrijheid van meningsuiting veracht of bekritiseerd. Als gevolg hiervan vinden onderwijsprofessionals zoals leerkrachten, het vaak lastig om in de klas een aantal onderwerpen aan te snijden. Vrijheid van meningsuiting is een dergelijk onderwerp, waar kinderen boodschappen of onderwijs uit huis en religieuze gemeenschapsscholen krijgen, die indruisen tegen dit democratisch beginsel. Daarnaast worden veel van deze leerlingen op internet blootgesteld aan extremistische propaganda.
[1] Koopmans, Ruud (2015) A Second Chance for Europe, Economic, Political and Legal Perspectives of the European Union, Editors: Ritzen, Jo (Ed.) Chapter 6. (2017)
- Dit is een moeilijke en gevoelige kwestie. Leerkrachten hebben maar weinig mogelijkheden, tools of hulpbronnen om met deze kinderen te werken.
- Het is ‘moeilijk’ en soms zelfs ‘onmogelijk’ om de waarde van vrijheid van meningsuiting te bespreken in het licht van recente gebeurtenissen uit het nieuws – zoals de onthoofding van een leraar in Parijs of de Rotterdamse docent die onderduikt omdat hij een vijf jaar oude cartoon van een jihadist liet zien.
- Leerlingen beschouwen de vrijheid van meningsuiting als een westers ideaal.
- Leerlingen beschouwen de westerse notie van vrijheid van meningsuiting als oneerbiedig naar de normen en waarden van andere culturen en religies.
- Leerlingen hebben het gevoel dat de westerse notie van vrijheid van meningsuiting gebaseerd is op de onderdrukking van de vrijheid van meningsuiting van etnische minderheden of mensen met een donkere huidskleur.
- Zorg voor alternatieve mogelijkheden om kwetsbare leerlingen op een constructieve manier mee te laten praten en kritisch te leren denken. Heb respect voor hun handelingsvrijheid en vrijheid van meningsuiting als fundamentele rechten.
- Organiseer een klassikaal debat over de voordelen van de vrijheid van meningsuiting om verantwoordelijke burgers te worden. Benadruk dat de vrijheid van meningsuiting een hoeksteen is van een democratische samenleving en essentieel is voor mondiaal burgerschap en inclusief onderwijs.
- Nodig (zorgvuldig doorgelichte) gastsprekers uit met dezelfde migratie- of religieuze achtergrond als de leerlingen, die met respect kunnen spreken over deze kwesties en waarmee leerlingen zich kunnen identificeren.
- Het is essentieel dat leerkrachten toegang hebben tot de juiste risicoanalyse-instrumenten en deze gebruiken om de risico’s voor henzelf, andere leerlingen en de samenleving, te beperken. In sommige situaties kan het nodig zijn dat leerkrachten worden ondersteund door maatschappelijk werkers, gemeenschapsleiders, psychologen en politie.
- Betrek (op officiële wijze) migrantengemeenschappen om gezamenlijk het doel van inclusief burgerschapsonderwijs te formuleren en om leerkrachten te ondersteunen bij het onderwijzen van vrijheid van meningsuiting en andere kernwaarden van een democratische pluralistische samenleving.
THE E-LEARNING TOOL
This project is co-funded by the Internal Security Fund of the European Union – GA N° 871038